Pierwsze spotkanie z dzieckiem - najważniejsza godzina
Tagi: dziecko | epizjotomia | medycyna oparta na dowodach | pierwszy kontakt | poród | standard opieki okołoporodowej
Twoje pierwsze spotkanie z dzieckiem po porodzie, to ukoronowanie długiego czasu oczekiwania i przygotowywania się na jego przyjęcie. Najważniejszą potrzebą Twojego nowonarodzonego dziecka jest bliski, nieprzerwany kontakt z mamą i przyssanie się do piersi. Dziecko - ten "najpiękniejszy ze ssaków" - żeby odpocząć po trudach porodu i łagodnie przejść do świata, w którym wszystko jest dla niego nowe (temperatura, odgłosy, światło, dotyk), potrzebuje ciepła Twojego ciała, głosu, łagodnego kołysania. Przebieg pierwszych minut i godzin po porodzie ma wpływ nie tylko na fizyczną i psychiczną kondycję dziecka tuż po porodzie, ale również na jego zdrowie w kolejnych miesiącach, a nawet latach życia.
We współczesnych społeczeństwach, w których miejscem narodzin większości dzieci jest szpital, popularną, ale szkodliwą praktyką jest oddzielanie noworodków od matek tuż po porodzie i oddawanie matkom dzieci dopiero po ich umyciu, ubraniu i wykonaniu wstępnych oględzin przez personel medyczny.
Niezakłócony, wczesny kontakt mamy z dzieckiem zaraz po porodzie jest tak ważny, że jego respektowanie, bazując na licznych doniesieniach naukowych, zaleca Światowa Organizacja Zdrowia:
- Rozpoczęcie kontaktu "skóra do skóry" natychmiast po narodzinach (w ciągu pierwszych 5 minut),
- nieprzerwane jego trwanie przynajmniej jedną godzinę (optymalnie do zakończenia pierwszego karmienia piersią),
- zachęcanie matki do rozpoznania u dziecka gotowości do ssania oraz zaoferowanie jej pomocy w przystawieniu dziecka do piersi, jeśli będzie tego potrzebowała (WHO, 2006).
Od kwietnia 2011 r. w Polsce obowiązuje rozporządzenie Ministra Zdrowia, regulujące zasady postępowania podczas porodu fizjologicznego i po porodzie. Rozporządzenie nakazuje m.in., że kontakt mamy z dzieckiem bezpośrednio po porodzie, o ile nie ma przeciwskazań medycznych wynikających ze stanu matki lub dziecka, powinien przebiegać w sposób niezakłócony aż do zakończenia pierwszego karmienia.
Więcej o rozporządzeniu (tzw. standardzie opieki okołoporodowej)
Co to jest kontakt "skóra do skóry"?

Kontakt "skóra do skóry" oznacza, że zaraz po porodzie nagi noworodek położony jest na nagich piersiach swojej mamy. Mama może go przytulić, a później przystawić do piersi. Jeśli dziecko urodziło się o czasie i jest w dobrym stanie, to dokładne badanie malucha przez pediatrę oraz takie czynności jak wykąpanie, zmierzenie i zważenie, powinny być wykonane po zakończeniu pierwszego karmienia. Powodem oddzielenia dziecka od mamy nie może być rodzenie łożyska, oględziny krocza i łożyska, szycie naciętego lub pękniętego krocza w znieczuleniu miejscowym.
Badania naukowe potwierdzają wiele korzyści, jakie daje niezakłócony pierwszy kontakt "skóra do skóry":
- bliskość dziecka ułatwia wyrzut hormonu zwanego oksytocyną, który powoduje obkurczenie się macicy i poród łożyska;
- dziecko szybciej i lepiej adaptuje się do nowych warunków;
- dziecko kolonizowane jest bezpieczną dla niego florą bakteryjną matki;
- noworodek otrzymuje swoją pierwszą naturalną "szczepionkę". Zawdzięcza to siarze - gęstemu, żółtemu płynowi, znajdującemu się w piersi, zanim pojawi się mleko właściwe. Siara zawiera przeciwciała, chroniące dziecko przed bakteriami chorobotwórczymi;
- przebywanie na brzuchu mamy zapewnia dziecku optymalną temperaturę, zmniejsza się ryzyko wychłodzenia organizmu;
- Dziecko uczy się efektywnego ssania, co w przyszłości pozwala na uniknięcie wielu problemów związanych z karmieniem piersią;
- Wczesny kontakt zwiększa szansę na długie karmienie piersią;
- Dzieci, które miały wczesny kontakt z matką krócej i rzadziej płaczą;
- Rodzi się szczególna więź między matką i dzieckiem, wzmacnia się instynkt macierzyński.
Kiedy kontakt "skóra do skóry" może zostać opóźniony?
Pewne szczególne sytuacje mogą wpływać na czas rozpoczęcia i przebieg pierwszego kontaktu. Są to:
- poród drogą cięcia cesarskiego. Jeśli odbył się w znieczuleniu ogólnym, kontakt "skóra do skóry" powinien nastąpić, gdy mama jest zdolna do nawiązania świadomego kontaktu z dzieckiem - optymalnie przed upływem dwóch godzin od porodu. Jeśli w znieczuleniu przewodowym - powinno być podobnie jak po porodzie siłami natury. Kontakt z dzieckiem powinien nastąpić już na sali operacyjnej;
- poród mnogi - pierwszy bliźniak powinien być po urodzeniu ułożony w kontakcie "skóra do skóry". W trakcie porodu drugiego dziecka kontakt pierwszemu zapewnia ojciec lub umieszczone jest ono czasowo pod promiennikiem. Po zakończonym porodzie oba noworodki powinny być ułożone na piersiach mamy;
- określone interwencje położnicze w III i IV okresie porodu - dotyczy to zabiegów przeprowadzanych w trybie pilnym a wymagających krótkotrwałego znieczulenia ogólnego (np. ręczne wydobycie łożyska, szycie rozległych obrażeń krocza). Kontakt "skóra do skóry" powinien być wznowiony i kontynuowany w chwili, gdy matka może ponownie nawiązać świadomie kontakt z dzieckiem.
- poród zabiegowy.
Sytuacje te nie są jednak medycznym wskazaniem do nie podjęcia kontaktu "skóra do skóry" lub jego przerwania.
Przeciwwskazaniem do kontaktu "skóra do skóry" nie jest także:
- wada rozwojowa u dziecka, jeśli nie zagraża życiu i nie wymaga natychmiastowej interwencji po porodzie;
- nosicielstwo wirusa HIV, gdyż trzymanie dziecka w ramionach nie powoduje transmisji wirusa.
Pierwszy kontakt matki z dzieckiem po porodzie nie powinien być zaburzony ani przerwany z przyczyn organizacyjnych czy dla wygody personelu.
Co to jest Szpital Przyjazny Dziecku?
Inicjatywa "Szpitala Przyjaznego Dziecku" została stworzona i wprowadzona przez WHO i UNICEF. Bazuje na zbiorze zasad, których realizacja ma na celu promocję, ochronę i wsparcie karmienia dziecka wyłącznie piersią już od chwili jego narodzin. Celem tej ogólnoświatowej inicjatywy jest przywrócenie prawidłowego żywienia dzieci.
Szpitale, promujące karmienie piersią i spełniające 10 kryteriów programu nazwanych "10 krokami do udanego karmienia piersią", mogą ubiegać się o tytuł "Szpitala Przyjaznego Dziecku". Jednym z kryteriów (tzw. Krok 4) jest zapewnienie przez personel medyczny matkom i dzieciom nieprzerwanego kontaktu "skóra do skóry" zaraz po porodzie. Tytuł "Szpitala Przyjaznego Dziecku" przyznano już ponad 60 placówkom w Polsce (więcej na: www.laktacja.pl). Dyrekcja i personel tych placówek, poprzez przyjęcie tytułu, podjęli zobowiązanie przestrzegania kryteriów programu. Jeśli urodziłaś dziecko w szpitalu, posiadającym ten tytuł, masz prawo oczekiwać aktywnej pomocy i troski personelu o to, aby Twój pierwszy kontakt z dzieckiem przebiegał w niezakłócony sposób.
W Polsce tylko w 7,5% oddziałów położniczych respektuje się prawo matki i dziecka do niezakłóconego pierwszego kontaktu. W większości placówek (68%) kontakt ten ogranicza się do paru minut i zostaje przerwany na badanie, mierzenie i ważenie dziecka. Po tych zabiegach dziecko wraca do mamy (dane z akcji "Rodzić po ludzku" 2006).
Co wpływa na pierwszy kontakt mamy z dzieckiem?
Pierwszy kontakt z dzieckiem i karmienie mogą zostać zaburzone przez efekty uboczne zastosowanych w trakcie porodu farmakologicznych środków łagodzenia bólu.
- Środki przeciwbólowe, w szczególności te z grupy opiatów (np. Dolargan) mogą niekorzystnie wpłynąć na stan noworodka, spowodować trudności w oddychaniu, osłabić jego odruchy szukania piersi i ssania.
- Z kolei zastosowanie znieczulenia zewnątrzoponowego zwiększa ryzyko przedłużenia się porodu, interwencji operacyjnej i w konsekwencji oddzielenia matki od dziecka po porodzie.
Jeśli chcesz zwiększyć szanse na niezakłócone, spokojne pierwsze chwile z maluszkiem, pomyśl o niefarmakologicznych metodach łagodzenia bólu. Są to, między innymi: świadome oddychanie, zmiana pozycji i ruch, masaż, wejście do wanny lub pod prysznic, aroma- i muzykoterapia. Więcej powinnaś usłyszeć na zajęciach w szkole rodzenia.Co możesz zrobić, aby zapewnić sobie i dziecku wczesny kontakt po porodzie?Większość szpitali w Polsce stosuje procedury, które zakłócają pierwszy kontakt mamy z dzieckiem. Procedury te najczęściej podyktowane są względami organizacyjnymi lub wygodą personelu. Jeśli zatem zależy ci na kontakcie z dzieckiem po porodzie musisz wcześniej zorientować się, jakie są zwyczaje i poglądy osób pracujących w szpitalu, który wybrałaś. To pozwoli ocenić ci szanse na to, aby pierwsze chwile po porodzie rozegrały się według Twojego scenariusza. Poniżej znajdziesz pomocne pytania, które możesz zadać położnej lub lekarzowi:
- Czy noworodek po urodzeniu kładziony jest na brzuch mamy? Jeśli tak, to na jak długo?
- Czy praktykowane jest badanie noworodka przez pediatrę na brzuchu mamy?
- Gdzie i kiedy odbywa się mierzenie i ważenie dziecka? Czy w pobliżu matki?
- Czy jest możliwe na tym oddziale, aby czynności te zostały przesunięte w czasie (aż do zakończenia pierwszego karmienia)?
- Czy noworodek zabierany jest od mamy na czas porodu łożyska i ewentualnego szycia krocza?
- Czy ojciec może być obecny przy oględzinach, jeśli dziecko musi być oddzielone od matki?
- Przy jakich wskazaniach medycznych dziecko musi być zabrane od matki?

Więcej o pierwszym kontakcie mamy z dzieckiem bezpośrednio po porodzie na stronie akcji "Rodzić po ludzku - Pzowólcie nam się przywitać":
www.pierwszykontakt.org