Mamy Prawa Mamy – gdy jesteś pacjentką

Świadczenia zdrowotne to wszystkie czynności personelu służące do ratowania, zachowania czy też przywracania i poprawie zdrowia. Katalog tych działań jest szeroki. Należą do niego m.in. badania diagnostyczne, porady lekarskie, podanie leku, opieka nad kobietą w ciąży, w czasie porodu i połogu.

Każde z tych świadczeń powinno być udzielone zgodnie z najnowszą wiedzą medyczną, popartą aktualnymi wynikami badań naukowych.

Staranność oznacza, że pacjentka powinna być potraktowana indywidualnie, a udzielane jej świadczenia medyczne uzależnione od okoliczności i konkretnego stanu pacjentki. Zasada staranności pozostaje w związku ze wszystkimi zasadami etyki zawodowej, a więc także z zasadą naczelną – przede wszystkim nie szkodzić.

Jako pacjentka masz prawo żądać by osoba udzielająca Ci świadczeń zdrowotnych zasięgnęła opinii innego lekarza lub położnej. Lekarz, położna może odmówić zasięgnięcia opinii, jeżeli stwierdzi, że Twoja prośba jest bezzasadna

art. 6-8 ustawy o prawach pacjenta i Rzeczniku Praw Pacjenta

Prawo do poszanowania intymności i godności

Poszanowanie intymności oznacza szacunek dla indywidualnego poczucia wstydu kobiety. Wyrazem tego jest przede wszystkim niedopuszczanie, aby w badaniach i zabiegach medycznych brały udział osoby, których pomoc i obecność nie jest konieczna.

Wyjątkiem od tej zasady jest udział osób uczących się zawodów medycznych m. in. w klinikach i szpitalach akademii medycznych. Uzyskanie Twojej zgody na udział studentów i stażystów nie jest wymagane, gdy interwencja medyczna jest konieczna, a ich udział ograniczony jest do minimum wynikającego z celów dydaktycznych. Jednak osoba nadzorująca praktyki studentów ma obowiązek dopilnować, aby intymność i godność osobista pacjentki była uszanowana. Masz prawo nie zgodzić się na udział studentów i słuchaczy szkół medycznych, jeżeli dana czynność na charakter wyłącznie pokazowy.

W czasie udzielania świadczeń zdrowotnych może być obecna bliska ci osoba

Jako rodzic-przedstawiciel ustawowy dziecka, masz prawo do obecności w czasie udzielania mu świadczeń zdrowotnych. Prawo to może zostać ograniczone w przypadku zagrożenia epidemicznego lub ze względu na bezpieczeństwo zdrowotne pacjenta.

Masz prawo poprosić o niewykonywanie konkretnego świadczenia przez wskazaną osobę z personelu

Warunki, w jakich udzielane są świadczenia medyczne, powinny gwarantować poszanowanie intymności pacjentki. Idealnie, jeśli szpital dysponuje pojedynczymi salami porodowymi (pobieranie opłat za korzystanie z nich jest niezgodne z prawem!). W czasie obchodu i w każdej innej sytuacji masz prawo oczekiwać, by uszanowano Twoją prywatność np. osłonięto parawanem, zamykano drzwi, przekazywano informacje o Twoim stanie w sposób dyskretny.

Poszanowanie godności osobistej pacjentki polega na podmiotowym, a nie przedmiotowym traktowaniu kobiety. Odnoszeniu się do niej jako do wartościowego i odczuwającego człowieka, a nie przypadku medycznego. Przejawem poszanowania godności jest m.in. unikanie zadawania zbędnego bólu przez niestaranne czy nieprofesjonalne wykonanie świadczeń medycznych. A także zapoznanie pacjenta z przysługującymi prawami, z obowiązującym regulaminem i panującymi w placówce zasadami, oraz przedstawianie się lekarzy i położnych.

art. 20 – 22 ustawy o prawach pacjenta i Rzeczniku Praw Placenta.

Prawo do wyrażenia zgody na udzielenie świadczeń zdrowotnych

Prawo pacjenta do tajemnicy informacji z nim związanych

Zobowiązanie personelu medycznego do dyskrecji w zakresie informacji dotyczących pacjenta wypływa z konstytucyjnego prawa jednostki do poszanowania prywatności.

Tajemnica lekarska dotyczy wszelkich informacji o stanie zdrowia i leczeniu. A także faktów z życia prywatnego, rodzinnego czy też zawodowego pacjenta. Drażliwe informacje o życiu prywatnym, seksualnym, przebytych chorobach itp., które pacjentka powierza personelowi medycznemu nie mogą być przedmiotem komentarzy nie związanych z kwestiami medycznymi i procesem leczenia.

Masz prawo do tego, aby wywiad przy przyjęciu do szpitala czy rozmowa o stanie zdrowia Twoim lub dziecka przebiegały w warunkach gwarantujących zachowanie poufności. Poproś o rozmowę w cztery oczy, czy w osobnym pomieszczeniu.

Obowiązek poufności odnosi się także do każdej dokumentacji medycznej.

Personel jest zobligowany do zachowania w tajemnicy informacji zarówno o byłym, jak i zmarłym pacjencie.

Pamiętaj! Lekarz może udzielać osobom trzecim informacji dotyczącej stanu Twojego zdrowia tylko wtedy, gdy wyrazisz na to zgodę. Ograniczenie to dotyczy nawet tak bliskich ci osób jak mąż, partner, rodzice czy teściowie.

art. 13-14 ustawy o prawach pacjenta i Rzeczniku Praw Pacjenta

Prawo do dodatkowej opieki pielęgnacyjnej sprawowanej przez osobę bliską oraz do poszanowania życia prywatnego

Gdy przebywasz w szpitalu przez całą dobę lub dłużej, masz prawo do dodatkowej opieki ze strony bliskiej Ci osoby. O tym prawie warto szczególnie pamiętać w sytuacjach trudnych. W szczególności, gdy przebywasz w szpitalu z powodu poronienia, jesteś po trudnym porodzie, dziecko urodziło się chore, gdy szczególnie potrzebna jest Ci pomoc i wsparcie. Prawo do dodatkowej opieki dotyczy zarówno dnia, jak i nocy. Regulaminy porządkowe w szpitalu nie powinny stanowić inaczej.

Pacjentem jest również Twoje nowonarodzone dziecko. Ma ono prawo do nieprzerwanej opieki sprawowanej przez osobę bliską, czyli mamę lub tatę. Trzeba jednak podkreślić, iż przepisy wspominają o „dodatkowej” opiece, a więc w żadnej mierze nie zwalniają personelu z obowiązku opieki nad pacjentami.

art. 34 i 35 ustawy o prawach pacjenta i Rzeczniku Praw Pacjenta

Poród z  bliską osobą (tzw. poród rodzinny)

Narodziny dziecka to nie tylko wydarzenie medyczne. To przede wszystkim okres, w którym potrzebujesz obecności i wsparcia bliskich Ci osób. Masz prawo do tego, aby przy porodzie towarzyszyła Ci bliska, wybrana osoba. Niekoniecznie musi to być mąż, czy ojciec dziecka. Może to być także mama, siostra czy przyjaciółka. Uprawnienie to związane jest z Twoim prawem do ochrony życia prywatnego i rodzinnego, poszanowania godności i intymności oraz prawem do dodatkowej opieki pielęgnacyjnej sprawowanej przez osobę bliską.

Czy można pobierać opłaty za poród rodzinny?

Ustawa o prawach pacjenta zezwala na pobieranie przez zakłady opieki zdrowotnej opłat za realizację prawa do dodatkowej opieki pielęgnacyjnej. Możliwe jest to jednak pod pewnymi warunkami:

1. realizacja tego prawa skutkuje kosztami, przy czym koszty muszą być rzeczywiste,  faktycznie poniesione przez zakład opieki zdrowotnej;
2. decyzję o opłatach podejmuje kierownik szpitala;
3. informacja o wysokości opłaty, o sposobie jej ustalenia jest jawna, powinna być udostępniona w lokalu szpitala (art. 35 ustawy o prawach pacjenta i Rzeczniku Praw Pacjenta).

Jeżeli sposób pobierania opłat nie jest zgodny z tymi zasadami, pacjentka może złożyć skargę do Rzecznika Praw Pacjenta lub wojewódzkiego oddziału Narodowego Funduszu Zdrowia.

Prawo do kontaktu z osobami bliskimi

Niezależnie od prawa do dodatkowej opieki przysługuje Ci prawo do kontaktu z osobami z zewnątrz. Przede wszystkim do odwiedzin osób bliskich. Twój kontakt z rodziną nie może być utrudniany. Warunki, godziny i miejsce spotkań powinny być szczegółowo określone w regulaminie porządkowym szpitala.

Warto też zwrócić uwagę na fakt, czy sposób realizacji prawa do kontaktu z bliskimi nie narusza praw innych osób przebywających w oddziale. Przede wszystkim prawa do intymności czy poszanowania prywatności. Określenie w regulaminie porządkowym placówki zasad przebiegu odwiedzin, liczby osób jednorazowo odwiedzających pacjentkę, czy też godzin (dogodnych dla osób pracujących), w których spotkania te mogą się odbywać, nie jest naruszeniem prawa pacjenta. Jest jedynie próbą respektowania praw współpacjentów.

Pamiętaj! Zasadne ograniczenie prawa do kontaktu nie jest naruszeniem Twoich praw. Jest dbałością o poszanowanie praw innych.

art. 33-35 ustawy o prawach pacjenta i Rzeczniku Praw Pacjenta

Prawo wglądu w dokumentację medyczną

Pacjent, jego przedstawiciel ustawowy lub osoba upoważniona przez pacjenta ma prawo dostępu do dokumentacji medycznej.

Indywidualna dokumentacja medyczna składa się z dokumentacji zewnętrznej (skierowania do szpitala, na badania diagnostyczne, zaświadczenia i orzeczenia lekarskie, karty informacyjne z leczenia szpitalnego czy karty przebiegu ciąży) i wewnętrznej (historia zdrowia i choroby, informacje o dokonywanych badaniach, zabiegach, podawanych lekach wraz z identyfikacją osób i czasu dokonania świadczenia). Masz prawo wglądu do tych dokumentów w pełnym zakresie, sporządzenia odpisów lub kopii (na własny koszt).

Masz prawo wglądu w dokumentację zbiorczą placówki (formularze, księgi, rejestry). Jednak tylko w zakresie dotyczącym Twojej osoby, za pośrednictwem lekarza prowadzącego.

Prawo pacjenta do zapoznania się z dokumentacją medyczną nie ogranicza się jedynie do fizycznego wglądu. Obejmuje także prawo do zrozumiałego zapoznania się z jej zawartością. Dokumentację sporządzoną w języku łacińskim lekarz powinien dokładnie Ci objaśnić.

Po śmierci pacjenta, osoba upoważniona przez pacjenta za życia ma prawo do wglądu w dokumentację medyczną. Nie trzeba oddzielnie upoważniać do tego na wypadek śmierci.

art. 23-30 ustawy o prawach pacjenta i Rzeczniku Praw Pacjenta

Prawo do skargi

Jeżeli uważasz, że któreś z Twoich praw zostało naruszone, masz prawo do złożenia skargi.

Skargę możesz złożyć do dyrekcji szpitala lub przychodni. Poinformujesz w niej o zaistniałym zdarzeniu oraz wniesiesz o wyciągnięcie prawnych konsekwencji z zachowania personelu medycznego. Ponadto, możesz skierować skargę do organu założycielskiego placówki (jest to urząd gminy dla przychodni, starosty dla szpitala powiatowego, wojewody dla szpitala wojewódzkiego i Minister Zdrowia dla szpitala klinicznego).

Skargę możesz złożyć także do Rzecznika Praw Pacjenta i Rzeczników przy oddziałach Narodowego Funduszu Zdrowia.

Ponadto, możesz skierować skargę do Rzecznika Odpowiedzialności Zawodowej, przy Okręgowej Izbie Lekarskiej lub Okręgowej Izbie Pielęgniarek i Położnych.

Na drodze postępowania karnego ścigane są przestępstwa z kodeksu karnego (m.in. nieumyślne spowodowanie śmierci lub ciężkiego uszczerbku na zdrowiu, nieumyślne narażenie na bezpośrednie niebezpieczeństwo utraty życia lub ciężkiego uszczerbku na zdrowiu, wykonanie zabiegu leczniczego bez zgody pacjenta). W przypadku zaistnienia takiej sytuacji możesz złożyć w prokuraturze doniesienie o popełnieniu przestępstwa (wystąpienie o pociągnięcie do odpowiedzialności karnej).

Możesz złożyć do sądu cywilnego pozew o zasądzenie na Twoją rzecz odszkodowania lub zadośćuczynienia za doznaną szkodę lub krzywdę. Pozew należy złożyć, w zależności od wartości kwoty, jakiej będziesz dochodziła, w Sądzie Rejonowym lub Okręgowym.

Pozew należy skierować przeciwko zakładowi opieki zdrowotnej (świadczeniodawcy), w którym miało miejsce zdarzenie, którego następstwem była szkoda. W postępowaniu przed Sądem zastosowanie będą miały przepisy kodeksu postępowania cywilnego. Świadczeniodawca po ustaleniu przez Sąd, iż ponosi odpowiedzialność za szkodę, będzie musiał wypłacić określoną sumę pieniędzy.

Dane zachowanie może zarówno być przestępstwem, jak i spowodować szkodę. W takiej sytuacji możliwe jest zawiadomienie prokuratora o popełnionym przestępstwie, a także wystąpienie na drogę odpowiedzialności cywilnej.

Prawa pacjenta są nie tylko Twoimi uprawnieniami. Stanowią zobowiązanie po stronie personelu do ich respektowania.